Yaş 35 yolun yarısı eder, Dante gibi ortasındayız ömrün, delikanlı çağımızdaki cevher yalvarmak yakarmak nafile, bugün gözünün yaşına bakmadan gider. Cahit Sıtkı Tarancı’nın bu dizeleriyle tanışımızdır Dante’yi ya da en azından ben Dante ile böyle tanıştım.
Dante gibi ömrün yarısındayız ne demek? Ve bu merak İlahi Komedya’ya kadar götürdü. İlahi Komedya Dante’nin en ünlü destansı eseri, aynı zamanda modern İtalyan dilinin temellerinin atıldığı bir eser.
Dante’nin eğitimi fazla bilinmemekte olup, kendi kendini geliştirdiği varsayılmaktadır. Dante’nin ilk öğrenimini Santa Croce papaz okulunda bitirdiği sanılmaktadır. Her ne kadar Dante yüksek öğrenime devam edemese (veya etmese) de, kendi kendine okumaya ve çalışmaya devam etmiştir.7
Bir Tapınak Şövalyesi: DANTE
İlahi Komedya Dante’nin aslında ölümsüz aşkların, Beatrice’ye armağan edilmiş bir eser. Beatrice, Dante’nin çocukluk aşkı. Dante denince Beatrice yani aşk, şiir edebiyat, devlet adamlığı aynı zamanda uzun bir sürgün akla gelir, tabii ki bir de Ravenna…
Ravenna, aynı zamanda Dante’nin ünlü mezarının olduğu yerdir. Dante’nin doğum tarihi tam olarak bilinmemekte birlikte İlahi Komedya’nın tariflerinden yola çıkarak 1265 yılında doğduğu belirlenmiş, zira Cehennemi yazdığı sıra kendini yaşam yolunun ortasında tarif ettiğinden ve hikayede 1300’lerde geçtiğinden doğum tarihi 1265 olarak belirlenmiş. Yani bir şairin doğum tarihi eserinden belirlenmiş. Henüz çocukken annesini kaybeden Dante 12 yaşına bastığında o zamanki adetlere göre nişanlandırılıyor.
Ancak onun ölümsüz aşkı daha 9 yaşında aşık olduğu komşu kızı Beatrice olur. Hatta aşkı Dante’nin yazımını ve şiire olan bakışını etkiler. Belki de İlahi Komedya’nın tohumlarını içine düştüğü bu aşk atıyor. Yılarca karısı olan ve ondan 5 çocuğu olan Donati’ye tek satır dahi yazmıyor.
Peki nedir bu aşkın anlamı? Galiba bu aşkın anlamı doğrudan doğruya çağın aşk anlayışıyla ilgiliydi.
Dante denince ilk akla gelen isim belki de onun sonsuz bir aşk ile bağlandığı Beatrice’dir. Dante’nin çocukluğu ve gençliği hakkında çok az bilgiye sahip olunsa da şairin dokuz yaşındayken kendisinden bir yaş küçük Beatrice’ye aşık olduğu kesin olarak bilinmektedir. Komşuları Floransa’lı şövalyelerden olan Folco di Ricovero de’ Portinari’nin kızı Beatrice ile komşularının evindeki bir eğlence sırasında tanışmıştı. Tanıştığı ilk andan beri Dante Beatrice’e büyük bir tutkuyla bağlandı. Beatrice ile ikinci kez karşılaştığında on sekiz yaşındaydı, bu ikinci karşılaşmadan sonra Beatrice’e olan sevgisi daha da derinleşti. Beatrice’e olan aşkı yazımını ve şiire olan bakış açısını büyük oranda etkileyecekti; İlahi Komedya’nın tohumlarını atan belki de Beatrice’ye olan aşkıydı.
Dante’nin birine aşık olması gerekiyordu o da Beatrice idi…Şiirlerinin, kitaplarının ve belki de bütün düşüncesinin odağında olması gereken hareket noktası belki düşünce patlaması, belki de Beatrice sadece buydu…
Dante İlahi Komedya’da da sürgün edilişini şu sözlerle dile getiriyor:
“Başkasının ekmeğini ne denli tuzlu, başkasının merdiveninden çıkmanın ne denli zor olduğunu göreceksin. “
Dante Monarşi’den yanaydı zaten monarşi adlı Latince bir kitabı da vardır. İşte bu karışıklıklar içinde Dante belki de yanlış bir taraf tuttu ve özerk şehir devletleri olmaktan yana olan Floransalılar tarafından ömrünün ortalarına doğru bir sürgün cezasına maruz kaldı.
Dante’nin sürgünü Ravenna’da noktalandı. Ravenna Roma İmparatorluğu’nun önemli bir limanı. Dante öteki dünyaya yaptığı düşsel geziyi destanlaştırdığı ilahi komedyayı 1307-1321 yılları arasında kaleme aldığı Cehennem, Araf ve Cennet olarak 3 bölümden oluşan İlahi Komedya, 14,233 dize sayısıyla hala edebiyat tarihinin en uzun şiiri rekorunu elinde tutuyor.
Dante okuyucuyu ölüm sonrası bir seyahat macerasına davet eder. Seyahatin öyküsü 1300 yılının Paskalya haftasında geçer. İlk sahnede arzın derinliklerindeki cehenneme doğru yol alır. Bu esnada mitolojik karakterler ile ve Toskano’nun tanınmış eski güçlü insanları ile karşılaşır. Sonra Araf’a tırmanırken eski ileri gelen kişilerle konuşur. Bu kişiler cennete girmeden önce Araf’ta beklemektedirler.
Dante’nin şiirine komedya adını vermesinin nedeni Cehennem bölümünün ürkütücü ortamına karşılık şiirin komediyle bitmesi önüne ilahi sıfatını 1555 yılında bir baskısının kapağına konuyor ve sonrasında hep İlahi Komedya kalıyor.
Dante Cehennemi çok politik bir şekilde tasvir etmiştir. Çoğu siyasi hasmını hatta bazı papaları ve hatta dostlarını cehenneme koyar. İlahi Komedya’da Cennet ve Cehennem arasında köprü olan Araftan sonra Danteyle Cennette rehberlik etmek üzere sevdiği kadın Beatrice bekliyordu. Beatrice onu semaya ilahi ışığın kaynağına ulaştırır.
Dante dünya görüşü olarak Monarşiye bağlı bir insandı ama edebiyatçı olarak bugünün İtalyancasının babası olmasının nedeni İlahi Komedya’dır.
Dante, Cehennemde genellikle karşı olduğu insanların nasıl cezalar aldığını, nasıl cezalara çarptırıldığını metaforik olarak zaman zamanda eleştirel bir dille anlatır.
Dante, Araftan sonra çok sevdiği yaşantısının esin kaynağı Beatrice ile karşılaşır, artık Cennette Beatrice ile birliktedir.
Dante, 1321 yılında Ravenna’da öldü. Ölümünden Floransa Dante’yi affedip kemiklerini istese de bu sefer Ravenna vermedi.
Dante İlahi Komedya’sında neyi hedefliyordu? Etik, estetik, ilahi kurtuluş, tarih, İtalya’nın içinde bulunduğu durum, humanism…Dante o dönemin belki de hala bu dönemin insanoğlunun bütün macerasını İlahi Komedya’ya sığdırdı.
İlahi Komedya 1300’lerin sonunda adeta bir din kitabı gibi kliselerde okunup yorumlanıyordu, kimilerine göre ise Dante ezoterik bir örgütün üyesiydi, İlahi Komedya’da baştan aşağı ezoterik bilgilerin sembolizm içinde verildiği bir yapıttı. Baskı makinesi bulunduktan sonra İlahi Komedya’nın 400’e aşkın basımı yapıldı.
Salvador Dali 1950’de Cehennem’i resimledi. Robert Schumann şiirin kimi bölümlerini bestelerken, Franz Liszt senfonik bir poem yazdı. Onun eserleri 700 yıldır dünyayı dolaşıyor.
